Ιμπογκαϊνη: Προσβάσιμη ή όχι;

Μια ανασκόπιση ιστορικών, νομικών και ηθικών επιπτώσεων του να δοθεί ο έλεγχος χορήγησης της Ιμπογκαϊνης στους χρήστες ουσιών (να τους παρέχεται η επιλογή να κάνουν θεραπεία με Ιμπογκαϊνη και να έχουν πρόσβαση στο φάρμακο αυτό).

Απο τον Χάουαρντ Σ. Λότσοφ
Μετάφραση: Μαρία Μαυροκουκουλάκη

Αυτό που κάνει την Ιμπογκαϊνη κάπως (αλλά όχι εντελώς) μοναδική ως αγαθό είναι οτι είναι μια θεραπευτική ουσία, ένα φάρμακο. Αυτό όμως είναι ένα χαρακτηριστικό της που την κάνει σχετικά ξεχωριστή. Η πραγματική μοναδικότητα της μπορεί να οριστεί ως προς την αποτελεσματικότητά της για την θεραπεία , μιας χημικής εξάρτησης και όχι μόνο. Δυστηχώς η ιατρική αυτή όπως και η φαρμακοθεραπεία της έχουν ποινικοποιηθεί στης Ηνωμένες Πολιτείες. Παρά όμως την ποινικοποίηση της ιατρικής κατάστασης αυτής, το πρόβλημμα της εξάρτησης εμμένει.

         Το αν θα πρέπει να διατίθεται ή όχι δεν είναι μια κατάσταση που σχετίζεται αποκλειστικά με την Ιμπογκαϊνη αλλά με ένα ερώτημα που αφορά όλα τα υπάρχοντα εντος της εμπορικής κοινωνίας στην οποία ζούμε.

Η Ιμπογκαϊνη

Η Ιμπογκαϊνη είναι ένα αλκαλοειδές, μια χημική ουσία που προέρχεται από το φυτό Ταμπερνάνθε Ιμπόγκα και μερικά άλλα φυτά της Δυτικής Κεντρικής Αφρικής. Χρησιμοποιείται εκατοντάδες χρόνια (ίσως και περισσότερο) στην θρησκεία των Μπουίτι που ασκείται κυρίως στην Γκαμπόν της Αφρικής. Η πηγή της Ιμπογκαϊνης ήταν γνωστή στους Αφρικανούς για αιώνες αλλά εντοπίστηκε στην Ευρώπη το 1889 απο δείγματα που είχε φέρει το 1864 από την Γκαμπόν ο Δρ. Γκριφόν Ντε Μπελέη. Το αλκαλοειδές απομονώθηκε απο τη ρίζα του φυτού το 1901 απο τον Ντυμπόφσκι και Λαντρίν και πήρε το όνομα Ιμπογκαϊνη. Οι Αφρικανοί αναφέρονται στο βότανο ως Ιμπόγκα ή Εμπόκα από όπου προέρχεται η ονομασία του αλκαλοειδούς. Το αποκαλούν επίσης “πικρό ξύλο” για να περιγράψουν τη γεύση της και “δέντρο της ζωής” για να περιγράψουν την θρησκευτική πρακτική της. Μεταξύ του 1905 και 1950 οι Γαλλοι εξερευνητές πρότειναν να χρησιμοποιηθεί η Ιμπογκαϊνη για την θεραπεία καρδιακής ατονίας (αδυναμία της καρδιάς) και για την νευρασθένεια (κατάσταση που χαρακτηρίζεται από γενική κόπωση, έλλειψη συγκέντρωσης και ανησυχία). Αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως διεγερτικο του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος κατα τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 και στη συνέχεια μειώθηκε η ιατρική πρακτικη και χορήγησή της. Ωστόσο, η μοριακή ομοιότητά του με αντικαρκινικά φάρμακα προσέλκυσε τους Γκουταρέλ και Τέηλορ να μελετήσουν την χημική της δομή και τελικά να καθοριστεί η μοριακή μορφή της. Το 1950 ο φαρμακολόγος Γιούργκ Σνάηντερ αξιολόγησε την νευροφαρμακευτική δράση της Ιμπογκαϊνης καθώς και των καρδιαγγειακών ενεργειών της. Τότε έγινε η πρώτη τεκμηριωμένη αξιολόγηση της σχέσης της Ιμπογκαϊνης με τα οπιοειδή φάρμακα, δηλαδή οτι η Ιμπογκαϊνη μπορεί να ενισχύσει την δράση της μορφίνης καθώς και να αυξήσει την τοξικότητα της. Ο Σνάηντερ έπειτα έγινε Πρόεδρος του Βιοχημικού Τμήματος του Ντουπόντ.

Το 1960 ο Χάουαρντ Λότσοφ ανακάλυψε την αντι-εθιστική επίδραση της Ιμπογκαϊνης, όταν συνειδητοποίησε οτι η Ιμπογκαϊνη μετριάζει την διαδικασία απεξάρτησης απο οπιοειδή (ηρωίνη) καθώς και οτι ταυτόχρονα μειώνει την λαχτάρα για χρήση και κατάχρηση των οπιοειδών. Δεκαεννέα χρόνια αργότερα ο Λότσοφ επεδίωξε την ανάπτυξη του πλαισίου κανόνων της Ιμπογκαϊνης σε σχέση με τον οργανισμό FDA (Διαχείρηση Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ) ώστε να εγκριθεί η χορήγηση του αλκαλοϊδούς σε χρήστες ουσιών. Το θέμα τότε τέθηκε σε στρογγυλή τραπέζη, όπου συζητήθηκε η αξιολόγηση της θέσης της Ιμπογκαϊνης στην ιατρική, ο έλεγχός της από ιατρκό προσωπικό ή απο τον ίδιο τον χρήστη, καθώς και η εδραίωση της θέσης της σαν θεραπευτική ουσία που μειώνει τις βλάβες/ζημιές κατά την χρονική διάρκεια της αποτοξίνωσης-απεξάρτησης-επανένταξης.

Αρχικά, ή όσο πίσω στο χρόνο μπορεί να διανοηθεί κανείς, οι γιατροί/σαμάνοι των φυλών ήλεγχαν κάτι περισσότερο απο την ζωή ή το θάνατο αυτών που εμπιστευόντουσαν την ζωή τους σε αυτούς

Η Αρχή

Αρχικά, ή όσο πίσω στο χρόνο μπορεί να διανοηθεί κανείς, οι γιατροί/σαμάνοι των φυλών ήλεγχαν κάτι περισσότερο απο την ζωή ή το θάνατο αυτών που εμπιστευόντουσαν την ζωή τους σε αυτούς. Κανείς δεν περιόριζε τον έλεγχο φυτικών προϊοντων καθώς η γνώση της χρήσης των βοτάνων ήταν προσεκτικά φυλαγμένη, ως γιατροσόφι, από τους θεράποντες, που κάποιοι ήταν πιο ικανοί από άλλους (όπως μια μαγείρισα και οι συνταγές της είναι πιο καλή απο κάποια άλλη).

Η επόμενη κίνηση στην ιστορία της δυτικοποίησης της Ιμπογκαϊνης είναι το 1962. Την εποχή εκείνη, ο Τίμοθι Λήρι, ένας Αμερικανός ψυχολόγος και συγγραφέας, έχει κάνει δημοφιλές το ελ-εσ-ντι. Το ελ-εσ-ντι είναι μια παραισθησιογόνα και ψυχεδελική ουσία που χρησιμοποιήθηκε απο τον Λήρι για πειράματα στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ την εποχή που ήταν νόμιμο. Οι μελέτες που προέκυψαν παρήγαγαν κάποια χρήσιμα στοιχεία για την ανθρώπινη αντίληψη και ψυχολογία και προτάθηκε η χορήγησή του σε ασθενείς με ποικιλία ψυχιατρικών παθήσεων. Ο Λήρι πίστευε πως η θεραπευτική δυνατότητα του ελ-εσ-ντι μπορεί να βοηθήσει σημαντικά την ψυχιατρική. Όμως ο υπερβάλλων ζήλος του να αποδείξει οτι το ελ-εσ-ντι θεραπεύει τον νου, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις οι οποίες κατέλληξαν στην ποινικοποίηση του ελ-εσ-ντι (λόγω του ότι την περίοδο εκείνη χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο για επιστημονική έρευνα αλλά ήταν και δημοφιλές ανάμεσα σε ομάδες ατόμων με φιλελέυθερες απόψεις οι οποίες θεωρήθηκαν επικίνδυνες και ανατρεπτικές και την εποχή τους). Αντίστοιχα, ο Άλντους Χάξλεη, (ανθρωπιστής, ειρηνιστής, συγγραφέας) έκανε δημοφιλές το θέμα της πνευματικής ελευθερίας, της αντίληψης, του ελέγχου της αντίληψης και την αλλαγή της αντίληψης μέσα απο ψυχοδηλωτικά (που εκδηλώνουν την ψυχή) φάρμακα. Την περίοδο λοιπόν εκείνη, εξεταζόταν η σχέση ουσιών που διευρύνουν την αντίληψη με το νου και την νόηση. Εντός αυτού του πλαισίου δημιουργήθηκαν ομάδες εστίασης (ομάδες που τους χορηγούνται θεραπείες και παρακολουθούνται επιστημονικά για τις αντιδράσεις τους) όπου έπειτα απο επιστημονικό πειραματισμό και εξέταση βρέθηκαν οι αντι-εξαρτησιογόνες ιδιότητες της ιμπόγκα.

Από το 1960 έως και το 1980 υπάρχει μικρή κινητικότητα επι του θέματος, όμως το 1980 ο Χάουαρντ Λότσοφ αποφασίζει να συνεχίσει την ανάπτυξη/εξέλιξη της Ιμπογκαϊνης ως εγκεκριμένο φάρμακο. Η θέση των ιατρών κατά την περίοδο αυτή είναι καλά εδραιωμένη όσων αφορά την σχέση τους με τους ασθενείς καθώς και τις φαρμακευτικές εταιρίες οι οποίες λειτουργούν ως πύλη ιατρικών φαρμάκων. Ενώ η χρήση της Ιμπογκαϊνης θεωρητικά δεν είναι ζήτημα αντικρουόμενο, η έλλειψη ενδιαφέροντος απο την φαρμακευτική βιομηχανία, το Εθνικό Ινστιτούτο Κατάχρησης Ουσιών (ΗΠΑ) και της ιατρικής κοινότητας οδηγούν στην αποτυχία εμπορικής παραγωγής της Ιμπογκαϊνης που έχει ως μοναδικό σκοπό την διακοπή του συνδρόμου εξάρτησης.

Η φαρμακο-βιομηχανία έχει απορρίψει την συμμετοχή της στην ανάπτυξη νέων θεραπειών για την ίαση διαταραχών που σχετίζονται με καταχρήσεις ουσιών για τους παραπάνω λόγους:

⦁ Δεν βλέπουν κάποια πιθανή κερδοφορία που θα φέρει το προϊόν,
⦁ Υπάρχει μια σημαντική ευθύνη ως προς την αγωγή ενός πληθισμού με ρυθμό θνησιμότητας 3 στους 7 σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
⦁ Οι εταιρίες τείνουν να αναπτύσουν φάρμακα κατά μήκος των κατευθυντήριων γραμμών με τις οποιες είναι εξοικειωμένες (καρδιαγγειακά, κατάθλιψη κλπ)
⦁ Είναι απρόθυμοι να συνδέσουν τα προϊόντα τους με μια κατάσταση και έναν πληθυσμό ασθενών που είναι στιγματισμένοι.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Τοξικομανίας έχει αποτύχει να υποστηρίξει την ανάπτυξη της Ιμπογκαϊνης για ποικιλία λόγων. Ο κύριος λόγος, όπως εκφράστηκε απο στέλεχος του Ινστιτούτου, είναι το ΔΕΕΕ (Δεν Έχει Εφευρεθεί Εδώ) που είναι επίσημη φιλοσοφία κοινωνικών, εταιρικών, θεσμικών οργανισμών που αποφέυγουν την χρήση ή εξαγορά ήδη υπάρχοντων προϊόντων, έρευνας, προτύπων ή γνώσης, λόγω εξωτερικής προέλευσης και κόστους. Οι λόγοι για τους οποίους δεν χρησιμοποιούν την εργασία άλλων περιλαμβάνουν τον φόβο (αβεβαιότητα) εξ’αιτίας έλειψης κατανόησης καθώς και απροθυμία να υιοθετήσουν μια ιδέα λόγω καταγωγής της από άλλους πολιτισμούς. Επιπροσθέτως, υπάρχουν πολύ λίγα άτομα εντός του Εθνικού Ινστιτούτου Τοξικομανίας (οι οποίοι κάνουν την αξιολόγηση αλλά και χορηγούν τις επιχορηγήσεις) που γνωρίζουν για ή έχουν εμπειρία με, την Ιμπόγκα ή τα αλκαλοειδή της. Οι περισσότεροι απο τους οποίους θα κρίνουν την εγκυρότητα της Ιμπογκαϊνης και θα καθορίσουν εαν θα χρηματοδοτηθούν μελέτες, είναι άτομα όπως ιατρικοί χημικοί και φαρμακοποιοί οπιοειδών που στηρίζουν την μη υποστήριξη νέων τομών έρευνας καθώς οι νέες τεχνολογίες πάντοτε πρέπει να υπερβαίνουν την αντίσταση που δέχονται. Όπως και οι ίδιες οι φαρμακευτικές εταιρίες, το Εθνικό Ινστιτούτο Τοξικομανίας επιλέγει τη μη ανάπτυξη νέων φαρμάκων αλλά μόνο την αξιολόγηση των ήδη υπάρχοντων φαρμάκων καθώς και τον προσδιορισμό του εάν τα υπάρχοντα φάρμακα αυτά είναι χρήσιμα στην θεραπεία της εξάρτησης σε άλλα φάρμακα που έχουν δυνατότητα κατάχρησης.
Τόσο στον τομέα της επιστήμης όσο και στον προσδιορισμό του ποιά φάρμακα αποτελούν πιθανές ουσίες κατάχρησης, αρμόδια υπηρεσία είναι το Γραφείο Εθνικής Πολιτικής Ελέγχου Ουσιών που ιδρύθηκε το 1989 από την πράξη αντι-ναρκωτικών του 1988. Ρόλος του είναι να καθορίσει την πολιτική γραμμή, τις προτεραιότητες και τους στόχους ως προς την εξάλειψη της παράνομης χρήσης ουσιών, μεταποίησης και εμπορίας, ναρκωτικής εγκληματικότητας και βίας. Με λίγα λόγια, η απαγόρευση των ουσιών από τους φορείς αυτούς αυτόματα παγώνει και την οποιαδήποτε έρευνα καθώς και ανάπτυξη πάνω στις ουσίες αυτές.
Όσο για την έλειψη της Ιμπογκαϊνης ως αγωγή απο θεράπωντα ιατρό, το πρόβλημμα είναι πιο συστηματικό φαινόμενο παρά μεμονομένο. Ενώ υπάρχει δυνατότητα για έναν μεμονωμένο ιατρό να εκκινήσει μια διαδικασία έρευνας για δοκιμαζόμενο νέο φάρμακο, δια μέσου του οργανισμού διαχείρησης τροφίμων και φαρμάκων της ΗΠΑ (F.D.A.) μέσα απο το οποίο μια φαρμακευτική εταιρεία αποκτά άδεια για να μεταφέρει ένα πειραματικό φάρμακο εντός του κράτους, σε κλινικούς ερευνητές, προτού εγκριθεί το φάρμακο για κυκλοφορία. Ενώ λοιπόν μπορεί να επιτραπεί μελέτη για ένα φάρμακο το οποίο πρόκειται να χορηγηθεί σε ανθρώπους/εθελοντές για την δοκιμή ασφάλειας και αποτελεσματικότητάς του, δυστυχώς το ιατρικό εκπαιδευτικό σύστημα διδάσκει οτι εντός της διάστασης της ιατρικής πρακτικής είναι η χρήση μόνο εγκεκριμένων φαρμάκων και η αποφυγή πειραματισμού με νέες ουσίες. Αυτή η ιδεολογία είναι προαπαιτούμενη τόσο στην εκπαίδευση όσο και στη νομοθεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, με λίγες εξαιρέσεις.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μια περίοδο με ακραίο ακτιβισμό εκ μέρους των Ολλανδικών αλλά και Αμερικανών υποστηρικτών της Ιμπογκαϊνης. Το αρμόδιο τμήμα του DEA (Επιβολή, Διακυβέρνιση, Διαχειρηση και Διοίκηση Νομοθεσίας Ναρκωτικών Ουσιών των ΗΠΑ) επικοινώνησε με τον Λότσοφ όταν εκείνος ήταν στην Ολλανδία, όπου του ζητήθηκε να εξηγήσει γιατί η Ολλανδική κυβέρνηση επέτρεπε σε ένα εργαλείο που μειώνει τη ζήτηση, όπως η Ιμπογκαϊνη, να ερευνηθεί στις Κάτω Χώρες (Ολλανδία). Η σιωπή που ακολουθησε ήταν σημαντική καθώς ο Λότσοφ και όλες οι αυτο-βοηθώμενες ομάδες πάντοτε θεωρούσαν την Ιμπογκαϊνη ως εργαλείο μείωσης ζημιάς. Ο Λότσοφ ρώτησε τον αξιωματικό του DEA ποιά ήταν η βάση της άποψής του για την Ιμπογκαϊνη ως εργαλείο μείωσης ζήτησης καθώς ο ίδιος αλλά και η ολλανδική κυβέρνηση αλλά και οι ερευνητές, το βλέπουν ως μείωση φθοράς και ζημιάς. Ο αξιωματικός της DEA εξήγησε ότι τοποθετώντας την χρήση ναρκωτικών σε μία καμπύλη, που σχετίζεται με την ποσότητα των ουσιών (της παροχής/ζήτησης) που χρησιμοποιούνται απο οποιονδήποτε δεδομένο αριθμό χρηστών ναρκωτικών σε θεραπεία με την Ιμπογκαϊνη, εαν αυτά που είχε διαβάσει ήταν αλήθεια, τότε αναμενόταν οτι η ζήτηση θα μπορούσε να μειωθεί κατά 50% και αυτό θα βλάψει σοβαρά τα καρτέλ των ναρκωτικών, κάνοντάς τους ευκολότερους στόχους.
Έως το πέρας της συνομιλίας ο Λοτσοφ είχε αντιληφθεί οτι η Ιμπογκαϊνη ήταν η επιτομή της μείωσης ζήτησης αλλά και ζημιάς. Η ερώτηση όμως παρέμενε για το αν η ανάπτυξή της Ιμπογκαϊνης θα μπορούσε να μετακινηθεί πέραν της επιρροής εξωτερικών πολιτικών κυβερνήσεων ή/και κυβερνητικών προγραμμάτων που επιδοτούνται απο χρήματα ναρκωτικών είτε της αντιπολίτευσης ως προς τις νέες τεχνολογίες από παγιωμένους επιστήμονες..

Νόμος, Ηθική και Ιστορία

Η νομοθεσία που έχει καθορίσει τη σχέση μας με τα ναρκωτικά βασίζεται σε τρεις κύριες πράξεις: 1) To Pure Food and Drug Act του 1906 (προστασία καταναλωτή απο την ομοσπονδιακή κυβέρνηση μέσω νόμων, που οδήγησε στην δημιουργία του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων. 2) The Harrison Narcotic Act του 1914 (εθνική διάσκεψη επιτρόπων για την ενοποίηση του νόμου περι ναρκωτικών/φαρμάκων. Και 3) Το Controlled Substances Act του 1970 (νομοθεσία που χωρίζει τις ουσίες σε 5 ταξινομίσεις με διαφορετικά κριτήρια για κάθε ουσία. Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων αλλά και η D.E.A. Προσδιορίζουν ποιές ουσίες προστίθονται ή αφαιρούνται απο τις διάφορες ταξινομίσεις).
Το αν αυτές οι πράξεις ήταν αποτέλεσμα υγείας ή ηθικής ή ρατσισμού ή αισχροκέρδειας, παραμένει υπο συζήτηση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες παραμένουν βαθύτατα διχασμένες σε σχέση με τα θέματα αυτά. Αυτοί οι νόμοι και η ιατρική πρακτική στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αφήσει εξαρτώμενους χρήστες ουσιών χωρίς νόμιμη πρόσβαση στη μοναδική πιο αποτελεσματική ουσία που επιτρέπει την διακοπή απο χημική εξάρτηση και άρα ταυτόχρονα σημαίνει ελευθερία απο την κακοποίηση του μηχανισμού της αστυνομίας αλλά και των βιομηχανικών φυλακών.
Οπαδοί και των δύο πλευρών του επιχειρήματος απαγόρευσης διεκδικούν ηθική ανύψωση. Σε μια κοινωνία που υποστηρίζει τις απαγορεύσεις, οι χρήστες ναρκωτικών παραμένουν σκλαβωμένοι, κακοποιημένοι και στιγματισμένοι. Οι θάνατοι που σχετίζονται με μόλυνση AIDS δια μέσου ενδoφλέβιας ένεσης αφήνει μια ικόνα θεραπείας των χρηστών ναρκωτικών ουσιών παρόμοια με την ρατσιστική συμπεριφορά που υπήρχε απέναντι σε Εβράιους, τσιγγάνους και άλλων εχθρών του κράτους.
Το παρόν έγγραφο δεν αποτελεί μια πρόταση για ανάληψη δράσης, αλλά είναι μια συζήτηση για το τί είδους δράση θα μπορέσει να υπάρξει. Η Ιμπογκαϊνη έχει μια ακτιβιστική ιστορία αυτο-βοήθειας (αυτο-ίαση) καθώς και ενδυνάμωσης παρόμοια με αυτή του Υπόγειου Σιδηρόδρομου (ένα δίκτυο μυστικών διαδρομών και ασφαλών σπιτιών που χρησιμοποιήθηκαν απο τους σκλάβους του 19ου αιώνα, αφρικανικής καταγωγής, στις Ηνωμένες Πολιτείες για να ξεφύγουν την θανατική ποινή. Εκτιμάται οτι 100.000 σκλάβοι είχαν διαφύγει μέσω τοθ δικτύου αυτού).
Δύο απο τα πιο πρώιμα παραδείγματα ακτιβιστικών ομάδων Ιμπογκαϊνης είναι:

⦁ Η Διεθνής Συμμαχία Αυτοβοηθούμενων Χρηστών (The International Coalition for Addict Self-Help / ICASH) η οργάνωση της οποίας υποστήριξε τις αρχικές θεραπείες με Ιμπογκαϊνη στις Κάτω Χώρες (Ολλανδία).
⦁ Η Ολλανδική Αυτοβοήθεια Χρηστών (Dutch Addict Self-Help / DASH) που έφερε την Ιμπόγκα κατευθείαν σε κοινότητες χρηστών ναρκωτικών και αγωνίστηκε για πρόσβαση στην Ιμπογκαϊνη με υποβολές αναφορών σε αντίστοιχες κυβερνήσεις με σκοπό να κάνουν την Ιμπογκαϊνη διαθέσιμη και προσβάσιμη, ως εγκεκριμένο φάρμακο.

Ακριβώς την ίδια χρονική περίοδο που γραφόταν το παρόν έντυπο, υπόγεια κινήματα Ιμπογκαϊνης ανακοίνωσαν μέσω διαδικτύου οτι θεράπευσαν σημαντικό αριθμό χρηστών στην Νέα Υόρκη. Τα άτομα αυτά δεν κινδυνεύουν πλέον από νόσους που μεταδίδονται ενθοβλεβιως αλλά ούτε και απο την κοινωνική και νοητική υποδούλωση τπυ εθισμού. Η ιατρική κοινότητα αλλά και τα θρησκευτικά ιδρύματα θα έπρεπε να ενωθούν με τους χρήστες ναρκωτικών ουσιών και να βοηθήσουν να διατεθεί η Ιμπογκαϊνη ανοιχτόχερα σε οποιονδήποτε αναζητά ελευθερία απο χημική εξάρτηση. Ο κάθε χρήστης έχει δικαώμα να βγάλει τον εαυτό του από την θέση κινδύνου που βρίσκεται.